Autor: Amelia Pietryka

Data: luty 2021

INHIBITORY TYROZYNAZY

Znajomość podstaw procesu melanogenezy i roli poszczególnych enzymów jest konieczna do zrozumienia mechanizmów działania substancji czynnych, które mają za zadanie rozjaśnić, wyrównać koloryt skóry i zapobiegać przebarwieniom skóry.

W czasie terapii przebarwień skóry należy pamiętać o zmienionej fizjologii melanocytów. Powstawanie przebarwień wiąże się z:

• – przyspieszoną produkcją barwnika (melaniny),
• – zwiększeniem ilości melanosomów,
• – skróconym okresem podziału i szybszą przemianą keratynocytów.

W terapii przebarwień stosowane są związki, które możemy podzielić pod względem mechanizmu działania na:

• Inhibitory (blokery) tyrozynazy (np. 4-N-butylorezorcynol, hydrochinon (zakazany do użytku kosmetycznego w UE), arbutyna, kwas kojowy (chelatuje miedź), cysteamina (NEW!), kwas azelainowy, wyciąg z lukrecji).
• Wpływające na transport melaniny/melanosomów do keratynocytów (np. soja, niacynamid).
• Przyspieszające cykl naskórkowy (np. alfa-hydroksykwasy i retinoidy).
• Powiązanie licznych mechanizmów, takich jak odnowę i różnicowanie komórek oraz modulowanie pracy melanocytów (np. retinoidy).

Poniżej dokładniejsze opisu kilku wybranych substancji:

4-N-butylorezorcynol (4nBR)
Według badań najmocniejszy inhibitor ludzkiej tyrozynazy. W badaniach porównawczych wykazano, że 4nBR wykazuje najsilniejszy wpływ na hamowanie tyrozynazy, kolejny jest kwas kojowy, arbutyna i na samym końcu hydrochinon (!)

Badania in vivo i in vitro potwierdzają jego wysoką skuteczność w rozjaśnianiu skóry. W ocenie skuteczności blokera tyrozynazy ważne jest także to, w jaki sposób było przeprowadzone badanie. Czy inhibicja tyrozynazy była oceniana na modelu ludzkiej skóry (ludzka tyrozynaza), mysiej (mysia tyrozynaza), czy może grzybów Agaricus bisporus najczęściej badana w latach 90-tych.

Różnice są bardzo duże, ponieważ skuteczna substancja w hamowaniu tyrozynazy z grzybów może nie dawać takich efektów na skórze ludzkiej. Sekwencje aminokwasów ludzkiej tyrozynazy i tyrozynazy pochodzącej z grzybów są zgodne zaledwie w 23%, podczas gdy homologia sekwencji pomiędzy tyrozynazą mysią i ludzką wynosi aż 82%.

Cysteamina
Chlorowodorek cysteaminy jest znany jako silna cząsteczka depigmentująca od ponad 5 dekad. Pomimo silnego efektu depigmentującego, który okazał się istotniejszy niż hydrochinon in vivo, cysteamina nigdy wcześniej nie została przekształcona w produkt do użytku klinicznego i/lub kosmetycznego ze względu na bardzo nieprzyjemny zapach, jaki wytwarza w preparatach do stosowania miejscowego.
Niedawno pojawiła się nowa technologia, która pozwala znacznie zmniejszyć zapach cysteaminy w kremie. Cysteamina 5% krem (Cysteamine Cream®, ScientisPharma) szwajcarskiej firmy to środek rozjaśniający skórę stosowany w leczeniu zaburzeń przebarwień, takich jak ostuda, przebarwienia pozapalne i plamy soczewicowate. Został również użyty do ogólnego rozjaśnienia koloru skóry. Jest dostępny w tubie 50 g.

Hydrochinon HQ (1,4-dihydroksybenzen)
Stosowany był jako standard leczenia hiperpigmentacji przez kilka dekad. Stanowi efektywną cząsteczkę stosowaną w rozjaśnianiu skóry, jednak z uwagi na szkodliwe skutki uboczne występujące po dłuższym stosowaniu Komisja Europejska zakazała wykorzystywania tej substancji do celów kosmetycznych.
Uważa się, że hydrochinon może mieć działanie cytotoksyczne (zabójcze) na komórki melanocytów oraz podejrzewany jest o potencjalny mutagenny wpływ na komórki. Aktualnie, słusznie stosowany jest wyłącznie z przepisu lekarza.

Arbutyna (β-glukozyd hydrochinonu) 
Powszechnie stosowaną pochodną chinonu jest arbutyna, której naturalne źródło stanowią jagody mącznicy lekarskiej, borówki brusznicy, liści gruszy pospolitej, ziele majeranku i bergenii. Arbutyna podobnie jak hydrochinon hamuje melanogenezę poprzez konkurencyjne i odwracalne wiązanie z tyrozynazą. Wykazuje jednak w porównaniu z HQ zdecydowanie mniejszą toksyczność względem melanocytów.
Arbutyna jest aktualnie dopuszczona bez ograniczeń do stosowania w kosmetykach. W kosmetologii wykorzystywane jest także działanie przeciwzmarszczkowe, antyoksydacyjne, przeciwzapalne i antybakteryjne arbutyny.

Lukrecja
Wykazuje działanie depigmentacyjne za sprawą glabrydyny. Posiada ona zdolność blokowania procesu zapalnego i enzymu tyrozynazy, odpowiedzialnego za proces melanogenezy, co potwierdzono prowadząc badania na kulturach komórek czerniaka.

Kwas kojowy
Jest najdokładniej przebadanym inhibitorem tyrozynazy. Odkryty został przez Japończyków w grzybie z gatunku Aspergillus oryzae (kropidlak ryżowy). W stosunku do tyrozynazy wykazuje on mieszany (kompetycyjny i niekompetycyjny) typ inhibicji. Wykazuje on także zdolność chelatowania jonów metali, takich jak miedź i żelazo / Cu2+ i Fe3+/, oraz zmiatania wolnych rodników. 

Leczenie przebarwień jest długotrwałym procesem i nie istnieje jeden magiczny produkt, który w krótkim czasie je usunie. Konieczna jest cierpliwość, konsekwencja i współpraca z lekarzem lub doświadczonym kosmetologiem.

METODY USUWANIA PRZEBARWIEŃ

Pamiętajcie, że odpowiedni dobór terapii jest kluczowy podczas usuwania przebarwień. Dlatego najpierw należy skonsultować się ze specjalistą, który pomoże wybrać skuteczną metodę. Przed podjęciem leczenia warto ustalić przyczynę nierównomiernego odkładania się melaniny w komórkach, umiejscowienie i zakres przebarwień oraz stan zdrowia osoby poddawanej leczeniu. Do diagnostyki zmian zalecana jest ocena zmian w świetle lampy Wood’a. 

Zatem leczenie przebarwień zaczyna się od ich diagnostyki u dermatologa lub kosmetologa. To ważne w kontekście uzyskania optymalnych efektów. Lepiej działać z planem i skutecznym doborem zabiegów niż testować w ciemno polecane w reklamach produkty.

Wśród metod leczenia przebarwień dostępne są preparaty miejscowe (kremy, maści, kosmetyki z substancjami aktywnymi, wybielającymi), farmakoterapia (kwas traneksamowy doustnie), liczne zabiegi kosmetologiczne. Przed podjęciem leczenia konieczne jest wyeliminowanie czynników wpływających na powstawanie przebarwień i ich unormowanie (zmiany hormonalne, zaburzenia w pracy wątroby, brak ochrony przed UV).

Nie wykazują skuteczności domowe sposoby takie jak sok z cytryny, ocet jabłkowy czy soda oczyszczona, o których można przeczytać w “internetowych poradnikach”. Mogą doprowadzić do podrażnienia skóry, a przez to większego jej uwrażliwienia na światło.

Przez wiele lat jako złoty standard leczenia silnych przebarwień skóry stosowano trójskładnikowy zestaw (TCC, Triple combination cream) składający się z hydrochinonu (HQ), retinoidu, i kortyosteroidu. Jest to skuteczna terapia stosowana pod kontrolą i z przepisu lekarza-dermatologa, jednak z działaniami niepożądanymi jak podrażnienia, pieczenie, łuszczenie.

Wiele osób może uzyskać świetne efekty innymi, łagodniejszymi sposobami. Po dokładnej diagnozie kosmetolog może zastosować terapie łączone (najskuteczniejsze) lub pojedyncze zabiegi. Do najpopularniejszych (zabiegów składających się z wielu kwasów, witamin i ekstraktów roślinnych należy Dermamelan i Cosmelan. Silnie działający, skuteczny zabieg. Inne możliwości to m.in:

Alfa-hydroksykwasy, które działają przede wszystkim na warstwę rogową naskórka. Występują w postaci małych cząsteczek i mają dużą łatwość penetracji naskórka. Procesy depigmentacyjne podczas stosowania tych kwasów polegają na zakwaszeniu środowiska i hamowaniu syntezy melaniny. Można je łączyć z innymi preparatami depigmentującymi i uzyskać lepszy efekt terapeutyczny.

Zabiegi laserowe, które można wykonywać w okresie jesiennym. Ich działanie opiera się na uszkadzaniu komórek z nadmiarem melaniny. Po zabiegu dochodzi do ściemnienia plam, a następnie ich złuszczenia. Zazwyczaj, aby osiągnąć efekt całkowitego usunięcia przebarwienia, konieczne jest kilkukrotne powtórzenie zabiegu. W dostępnych publikacjach (42 badania) leczenia przebarwień za pomocą lasera i światła, możemy przeczytać, że jedną z najlepszych opcji okazał się laser LFQS (ang. low-fluence Q-switched), szczególnie w przypadku ciemniejszych typów skóry, jednak doskonałe wyniki osiągano także podczas zastosowania lasera pikosekundowego.

Mikrodermabrazja– która opiera się na kontrolowanym ścieraniu warstw naskórka. Pomaga w walce z powierzchownymi przebarwieniami na skórze. Podczas zabiegu mechaniczne usuwa się warstwy naskórka. Likwiduje powierzchowne przebarwienia, obkurcza pory, zmniejsza szorstkość i rogowacenie okołomieszkowe.

Krioterapia – metoda ta opiera się na właściwościach fizycznych ciekłego azotu, a także dwutlenku węgla. Komórki barwnikowe ulegają zniszczeniu poprzez niską temperaturę. Krioterapia pomaga w usunięciu plam soczewicowatych oraz rogowacenia słonecznego.

Dr Natalia M. K. Spierings, dermatolog z Queen Mary University w Londynie przeanalizowała wszystkie dostępne doniesienia na temat leczenia przebarwień (do roku 2019). We wnioskach artykułu możemy przeczytać, że: 

• pierwszym krokiem powinna być miejscowa terapia preparatami na bazie hydrochinonu i retinoidami (przez minimum 3 miesiące, z dodatkiem doustnego kwasu traneksamowego w dawce 250 mg dwa razy na dobę, jeśli nie ma ku temu przeciwwskazań).
• Drugi krok to leczenie laserowe (LFQS Nd: YAG, laser pikosekundowy oraz pulsacyjny laser barwnikowy w przypadku jaśniejszych typów skóry)
• Trzeci krok to dodanie peelingów chemicznych do w/w zabiegów, przy czym najwięcej dowodów na skuteczność mają peelingi z kwasem glikolowym lub TCA (kwas trójchlorooctowy).

Pomimo skutecznej walki z przebarwieniami, przy braku ochrony, można spodziewać się nawrotu zmian barwnikowych. Pamiętajcie, aby stosować filtry z wysokim współczynnikiem ochrony przeciwsłonecznej SPF 50 przez cały rok. Nie tylko wtedy gdy świeci słońce.

TYLKO WIEDZA ZASTOSOWANA W PRAKTYCE PRZYNOSI EFEKTY.

Zależy mi, aby publikowane treści były merytoryczne i wiarygodne, ale przede wszystkim użyteczne i praktyczne dla Ciebie. Zatem podsumuję powyższe w kilku wskazówkach i zaleceniach. 

Jeżeli na Twojej skórze występują hiperpigmentacje:

• przez cały rok STOSUJ FILTRY UVA, UVB, HEVL (światło niebieskie, także z monitorów i smartfonów), nie tylko w słoneczną pogodę.
• znajdź dermatologa/kosmetologa który oceni przebarwienia w świetle lampy Wood’a. Pozwoli to zweryfikować jakiego rodzaju są to zmiany, jak głęboko są położone i jaką dobrać terapię.
• zbadaj wątrobę (panel wątrobowy: ALT, AST, GGTP, ALP, LDH) i poziom hormonów (MSH, estrogeny i progesteron), aby wykluczyć przyczyny fizjologiczne.
• zredukuj poziom stresu, ma on wpływ na wzrost aktywności tyrozynazy.
• sprawdź, czy nie masz niedoborów cynku, potasu, żelaza i miedzi – to mikroelementy biorące udział w melanogenezie.

SKŁADNIKI AKTYWNE W KOSMETYKACH

Jeżeli zmiany są łagodne i chcesz samodzielnie je zmniejszyć wybieraj kosmetyki lub dermokosmetyki posiadające w składzie:

KWAS AZELAINOWY-

– Acne-Derm, Skinoren posiadające w składzie 15-20% substancji aktywnej lub kremy i serum z mniejszym stężeniem,

– Sesderma Azelac RU Luminous Fluid Cream – Emulsja rozświetlająca SPF 50,

– Dermomedica Azelaic Cream – Krem terapeutyczny z kwasem azelainowym

KWAS TRANEKSAMOWY-

– Dermomedica Tranexamic C Serum (3%),

– Mesoestetic Melan Tran3X koncentrat 30 ml (3%),

– Sesderma Hidraderm TRX Krem-żel – 50 ml.

WITAMINA C- tutaj wybór jest bardzo szeroki, przykład wraz z arbutyną:

– The Ordinary witamina C Ascorbic Acid 8% + Alpha Arbutin,

– SVR Ampoule C 20% 30 ml,

– Sesderma INTENSYWNE SERUM 12% AMPUŁKI 5 X 2 ML

CYSTEAMINA

– Cyspera (Formerly Cysteamine Cream) – nie jest łatwo dostępny, w Polsce nie ma sieci dystrybucji. Producent na stronie publikuje listę klinik.

KWAS KOJOWY

– Dermaquest Skinbrite Krem Rozjaśniająco-Wybielający,

– PCA Pigment Gel HQ free gel/serum.

Pamiętaj, że działanie kosmetyków można wzmocnić poprzez dietoterapię i celowaną suplementację.

Dieta bogata w antyoksydanty chroni skórę przed uszkodzeniami UV i wolnymi rodnikami, najwięcej posiadają: winogrona ciemne, czerwone wino, zielona herbata, glutation: (szpinak, awokado, kurkuma), pestki dyni, aronia, borówki, żurawina, rokitnik, dzika róża.

Ważne w leczeniu przebarwień jest ograniczenie ziół fotouczulających takich jak dziurawiec, arcydzięgiel, rumianek, skrzyp.

Z dostępnej suplementacji znajdują zastosowanie:

• beta-karoten kumuluje się w naskórku i chroni przed powstawaniem przebarwień, zmniejsza wrażliwość skóry na promieniowanie UV,
• wyciąg z soi – działanie fotoochronne i antyoksydacyjne,
• l-glutation, resweratrol i astaksantyna – silne antyoksydanty.

Pierwsza część wpisu na temat przebarwień skóry, dostępna jest tutaj.

ŹRÓDŁO:

1. Lin JY, Fisher DE. Melanocyte biology and skin pigmentation. Nature. 2007 Feb 22;445(7130):843-50. doi: 10.1038/nature05660. PMID: 17314970. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/17314970/ 
2. Yamaguchi Y, Hearing VJ. Physiological factors that regulate skin pigmentation. Biofactors. 2009 Mar-Apr;35(2):193-9. doi: 10.1002/biof.29. PMID: 19449448; PMCID: PMC2793097.https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/19449448/ 
3. T.B. Fitzpatrick, A.S. Breathnach, The epidermal melanin unit system, Dermatol. Wochenschr. 147 (1963) 481–489. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/14172128/ 
4. A. Slominski, D.J. Tobin, S. Shibahara, J. Wortsman, Melanin pigmentation in mammalian skin and its hormonal regulation, Physiol. Rev. 84 (2004) 1155–1228. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/15383650/ 
5. Yardman-Frank JM, Fisher DE. Skin pigmentation and its control: From ultraviolet radiation to stem cells. Exp Dermatol. 2021 Apr;30(4):560-571. doi: 10.1111/exd.14260. Epub 2020 Dec 24. PMID: 33320376. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/33320376/ 
6. Spierings NMK. Melasma: A critical analysis of clinical trials investigating treatment modalities published in the past 10 years. J Cosmet Dermatol. 2020 Jun;19(6):1284-1289. doi: 10.1111/jocd.13182. Epub 2019 Oct 11. PMID: 31603285. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/31603285/