Na temat powstawania przebarwień i ich usuwania napisano już wiele. Jednak według mnie temat nie jest wyczerpany a wręcz przeciwnie jest bardzo rozległy. Warto wrócić do tematu przebarwień, przypomnieć sobie jak powstają i jak ważna jest ochrona skóry.
CZY TO “TYLKO” PROBLEM KOSMETYCZNY?
Przebarwienia skóry to nie jest tylko problem estetyczny. Zbadano, że przebarwienia wpływają istotnie na samoocenę i jakość życia. Wyniki badań pokazują, że plamy na skórze twarzy istotnie wpływają na samopoczucie, samoocenę, życie społeczne, emocjonalne, psychiczne, a także finanse. Z badań wyciągnięto wniosek, że edukacja jest podstawą zapobiegania a później leczenia przebarwień. Zatem warto wiedzieć jak one powstają, od czego zależy ich mechanizm, jakie są skuteczne metody usuwania. Warto także wiedzieć czego możemy się spodziewać po substancjach rozjaśniających i zabiegach kosmetologicznych. Jakich rezultatów oczekiwać i w jakim czasie.
CZEGO SIĘ DOWIESZ Z ARTYKUŁU
Z tego artykułu dowiecie się jaki jest fizjologiczny mechanizm powstawania przebarwień, jakie są ich rodzaje, jakimi metodami można je usunąć. Napiszę także, które substancje wykazują największą skuteczność, a które składniki/metody nie mają potwierdzonej efektywności, a tylko dobry kosmetyczny marketing.
Mając wiedzę, podejmiecie lepsze, świadome decyzje dotyczące Waszego zdrowia i kondycji skóry. Należy pamiętać, że w leczeniu przebarwień czas i cierpliwość są kluczowe. Błyskawiczne metody nie istnieją. Niwelacja przebarwień to proces długotrwały, jednak skuteczny, ponieważ przebarwienia można usunąć bądź istotnie je rozjaśnić.
CO POWODUJE PRZEBARWIENIA?
Ciemniejsze zmiany pigmentacyjne częściej mają kobiety w wieku rozrodczym. Ich powstawanie ma związek z:
- ekspozycją na słońce,
- zażywaniem fotouczulających leków,
- chorobami tarczycy,
- doustnymi środkami antykoncepcyjnymi,
- uwarunkowaniami genetycznymi,
- wpływają na nie także stosowane kosmetyki i zabiegi medycyny estetycznej (laseroterapia i peelingi).
RODZAJE PRZEBARWIEŃ
Zależą one od mechanizmu powstania i możemy je podzielić na:
- przebarwienia hormonalne – proces aktywacji melaniny mogą zapoczątkować hormony, na przykład tarczycy lub jajników, dlatego badanie gospodarki hormonalnej przy leczeniu przebarwień to podstawa! Nawet jeśli poziom hormonów jest w normie, to może występować zbyt duża liczba receptorów dla estrogenów, powodujących uwrażliwienie na światło – szczególnie w obrębie twarzy.
- plamy soczewicowate / lentigo – występuje po długotrwałej (niekiedy trwającej latami) ekspozycji na słońce. Na skórze ludzi starszych oraz amatorów kąpieli słonecznych często pojawiają się plamy posłoneczne. Pod wpływem promieni UV dochodzi w niej do zmian zapalnych naskórka – niewidocznych gołym okiem. Uaktywnione melanocyty wywołują soczewicowate asymetryczne brązowe plamy, zarówno u kobiet, jak i mężczyzn. Plamy soczewicowate mogą być łagodne lub złośliwe, ta złośliwa odmiana to czerniak – jeden z bardziej agresywnych nowotworów.
- przebarwienia pozapalne – są najtrudniejsze do usunięcia, ponieważ barwnik wędruje do głębszych warstw naskórka. Pojawiają się, gdy świeża blizna zostaje wystawiona na działanie słońca. Dotyczy to w dużej mierze stanów zapalnych po trądziku. Również niektóre składniki kosmetyków czy leków, np. salicylany czy cytryniany, mogą indukować powstanie zmian pigmentacyjnych w skórze.
MECHANIZM POWSTAWANIA PRZEBARWIEŃ
Promieniowanie ultrafioletowe (UV) jest jednym z najlepiej poznanych czynników wpływających na pigmentację skóry, ale nie jest jedynym czynnikiem. Ekspozycja na promieniowanie UV powoduje syntezę barwników melaniny w wysoce wyspecjalizowanych komórkach zwanych melanocytami. W ludzkiej skórze pojedynczy melanocyt wykorzystuje struktury dendrytyczne (połączenia nerwowe) do kontaktu z około 36 keratynocytami, tworząc tym samym jednostkę melaniny naskórka. W melanocytach melanina jest syntetyzowana w melanosomach, które są wyspecjalizowanymi organellami związanymi z błoną, które są przenoszone do otaczających keratynocytów w celu wywołania jednorodnej pigmentacji i fotoprotekcji przed uszkodzeniem DNA w komórce.
Ekspozycja na promieniowanie UV odczytywane przez naszą skórę jako zagrożenie dla DNA komórki – powoduje przyspieszenie powstawania melaniny, czyli procesu melanogenezy.
Jeżeli zadziałają czynniki wewnętrzne (hormony) lub zewnętrzne (promieniowanie UV) melanosomy pękają i barwnik zostaje uwolniony do komórki. Ma to zadanie ochronne, ponieważ melanina, gromadząc się w komórkach między jądrem komórkowym a powierzchnią komórki, ma na celu chronić materiał genetyczny komórki przed uszkodzeniami spowodowanymi promieniowaniem UV. W niezaburzonym procesie rekonstrukcji komórek melanina przemieszcza się do zrogowaciałych warstw naskórka i ulega procesowi złuszczania (tak “znika” opalenizna). Natomiast w nieprawidłowych procesach komórkowych barwnik nie zostaje w pełni usunięty i powstaje przebarwienie.
WIĘCEJ O MELANINIE – BARWNIKU SKÓRY
Mamy dwa typy melaniny syntetyzowanej w melanosomach:
- eumelanina (nierozpuszczalny, ciemnobrązowo-czarny polimer) oraz
- feomelanina (rozpuszczalny, jasnoczerwono-żółty polimer zawierający siarkę).
Czym różnią się te dwie melaniny? Melanina pełni ważną rolę w homeostazie oksydacyjnej skóry. Eumelanina posiada zdolność zarówno do wychwytywania, jak i do wygaszania wolnych rodników pochodzących nie tylko od tlenu, ale i od węgla, przez co pełni rolę swoistej tarczy, fizycznej bariery chroniącej przed promieniowaniem UV. Feomelanina nie wykazuje tych właściwości i może być nawet źródłem wolnych rodników tworzonych pod wpływem światła UV. Od czego zależy który z barwników powstanie, przeczytacie w dalszej części artykułu.
Powstawanie melaniny następuje poprzez aktywację kluczowego dla tego szlaku metabolicznego enzymu – tyrozynazy. Zrozumienie tego procesu jest kluczowe do poznania mechanizmu jak działają substancje aktywne rozjaśniające przebarwienia. Tyrozynaza jest enzymem znajdującym się w błonie melanosomów – opisanych wyżej pęcherzyków w cytoplazmie melanocytów, gdzie odbywa się proces melanogenezy. Innymi substancjami, które mogą nasilać melanogenezę, są m.in. hormon alfa-melanotropowy (alfa-MSH) oraz adrenokortykotropina (ACTH).
ENZYM TYROZYNAZA – JAKIE MA ZNACZENIE W POWSTAWANIU PRZEBARWIEŃ?
Melanogeneza jest procesem związanym z ochroną komórek przed promieniowaniem UV i stresem oksydacyjnym, spowodowanym przez wolne rodniki. Melanogeneza jest biochemicznym procesem, w którego przebiegu najważniejszą rolę odgrywa enzym TYROZYNAZA.
Większość stosowanych we współczesnych kosmetykach substancji hamujących syntezę melaniny oddziałuje bezpośrednio na aktywność tyrozynazy lub też hamuje ekspresję tego enzymu w melanocytach.
Tyrozynaza zlokalizowana w melanocytach to metaloenzym glikoproteinowy, który aktywowany jest promieniowaniem UV. Do aktywacji tyrozynazy niezbędny jest aminokwas tyrozyna oraz niektóre jony.
W procesie melanogenezy tyrozynaza katalizuje hydroksylację (przyłączenie grupy -OH) tyrozyny do DOPA, a następnie w wyniku konwersji DOPA do dopachinonu. Przemiany można przedstawić za pomocą schematu:
tyrozyna–(tyrozynaza)→ DOPA → dopachinon → melaniny
Na etapie powstania dopachinonu dochodzi do rozdzielenia dwóch szlaków melanogenezy – w wyniku jednego z nich powstaje eumelanina, a w wyniku drugiego feomelanina.
Synteza eumelaniny i feomelaniny zależy bezpośrednio od stężenia zredukowanego glutationu. Glutation to super-antyoksydant! GLUTATION to najważniejsza cząsteczka detoksykująca w naszym ciele. Wysokie stężenie tego związku jest niezbędne do syntezy eumelaniny, a niskie do syntezy feomelaniny.
Istotne jest, że pod wpływem światła eumelaniny ulegają odwracalnym przemianom, natomiast feomelaniny rozkładają się dając produkty o właściwościach mutagennych. Tym tłumaczy się częstszą zachorowalność na raka skóry osób o jasnej karnacji w porównaniu do osób z karnacją ciemną. Przypomnę, że feomelanina jest jaśniejszym barwnikiem skóry – o kolorze od żółtego do czerwonobrunatnego.
W drugiej części artykułu przeczytasz o inhibitorach tyrozynazy, metodach niwelowania przebarwień i poznasz skuteczne czynniki aktywne kosmetyków.
ŹRÓDŁO:
- Lin JY, Fisher DE. Melanocyte biology and skin pigmentation. Nature. 2007 Feb 22;445(7130):843-50. doi: 10.1038/nature05660. PMID: 17314970. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/17314970/
- Yamaguchi Y, Hearing VJ. Physiological factors that regulate skin pigmentation. Biofactors. 2009 Mar-Apr;35(2):193-9. doi: 10.1002/biof.29. PMID: 19449448; PMCID: PMC2793097.https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/19449448/
- T.B. Fitzpatrick, A.S. Breathnach, The epidermal melanin unit system, Dermatol. Wochenschr. 147 (1963) 481–489. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/14172128/
- A. Slominski, D.J. Tobin, S. Shibahara, J. Wortsman, Melanin pigmentation in mammalian skin and its hormonal regulation, Physiol. Rev. 84 (2004) 1155–1228. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/15383650/
- Yardman-Frank JM, Fisher DE. Skin pigmentation and its control: From ultraviolet radiation to stem cells. Exp Dermatol. 2021 Apr;30(4):560-571. doi: 10.1111/exd.14260. Epub 2020 Dec 24. PMID: 33320376. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/33320376/
- Spierings NMK. Melasma: A critical analysis of clinical trials investigating treatment modalities published in the past 10 years. J Cosmet Dermatol. 2020 Jun;19(6):1284-1289. doi: 10.1111/jocd.13182. Epub 2019 Oct 11. PMID: 31603285. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/31603285/
